Rechtshulp voor iedereen

In gesprek met de directeur van het meest recent opgerichte programma van Stichting De Verre Bergen, Fanny Smelik van Stichting Je Goed Recht. Meer weten over hoe Stichting Je Goed Recht te werk gaat? Bekijk dan hier het item van RTV Rijnmond.

Wat doet Stichting Je Goed Recht?

Stichting Je Goed Recht (hierna: SJGR) verzorgt laagdrempelig juridisch advies op spreekuren in twee Rotterdamse wijken voor mindervermogende en minder zelfredzame burgers, inclusief kleine zelfstandigen. Dat noemen wij eerstelijns rechtshulp. Op 1 november 2020 is SJGR gestart in Bospolder-Tussendijken en Hillesluis. We hebben deze wijken gekozen omdat hier de mensen die wij willen bereiken wonen en onze hulpverlening dus dichtbij kan worden aangeboden. Het gaat om mensen die (nog) niet toegeven aan hun problemen of die herkennen. In ieder geval in een te laat stadium. Het is een groep waar je de hulp naartoe moet brengen. Je moet op een zo laagdrempelig mogelijke manier zichtbaar en aanwezig zijn om ervoor te zorgen dat je mensen op tijd kunt helpen. Dus voordat een (kleine) schuld of een meningsverschil met je huisbaas escaleert en tot nare gevolgen kan leiden, willen wij de mensen al kunnen helpen.  Op die manier hopen we grotere problemen zoals grotere schulden, beslaglegging op salaris en huisuitzetting te voorkomen.

Waarom is SJGR opgericht?

Binnen de programma’s van SDVB merken we dat veel armoedeproblematiek een juridische onderdeel heeft. Als je die op tijd onder ogen ziet en goed aanpakt, kan erger worden voorkomen. Op dit moment is de toegang tot de eerstelijns rechtshulp niet zo goed en behoorlijk verspreid. Er bestonden al wel inloopspreekuren in Rotterdam, die over het algemeen worden gehouden met behulp van vrijwilligers. Hoewel deze spreekuren laagdrempelig en dicht bij de burger zijn, hebben de hulpverleners vaak geen juridische basis. Daarnaast kunnen mensen terecht bij het Juridisch Loket of de Vraagwijzer van de gemeente. Via de Vraagwijzer kun je ook contact opnemen met sociaal raadslieden. Om met deze organisaties in contact te komen, moet je eerst bellen of een afspraak maken via internet. De mensen die wij willen helpen kennen die weg eigenlijk niet of vindt het heel moeilijk om die weg te vinden. Zo komen de problemen vaak pas in beeld als deze al erger zijn: mensen zoeken pas hulp als het niet anders meer kan. Daarnaast horen we dat de mensen ook niet zo graag contact opnemen met de gemeente voor dit soort zaken. Dit komt omdat in veel gevallen de overheid de wederpartij is. En een groot deel daarvan is ook nog eens de gemeentelijke overheid. Niet gek dus dat men afstandelijk is.

Ten tweede staat de tweedelijns rechtshulp (sociale advocatuur) onder druk. Mensen die weinig geld hebben worden vaak bijgestaan door een sociaal advocaat. Zij krijgen geld van de overheid om mensen met een kleine portemonnee bij te staan. Sociale advocatuur vergrijst en de werkdruk is hoog.  Uit een enquête van de SP kwam naar voren dat 70% van de sociaal advocaten denkt te gaan stoppen. De Minister van Rechtsbescherming wilt graag een nieuw systeem van rechtsbijstand inrichten met -onder andere- passender vergoedingen, maar dit wordt pas in 2025 verwacht. Zo lang kunnen heel veel mensen niet wachten. Zij hebben nú hulp nodig. We horen vanuit onze studentmedewerkers ook dat sociale advocatuur nauwelijks aandacht krijgt in de lessen op de universiteiten. We hopen dan ook een aantal van onze studenten blijvend te interesseren voor de sociale advocatuur. Het is niet het belangrijkste doel, maar wel mooi om na te streven.

Wat is de werkwijze van SJGR?

We houden eerstelijns spreekuren in de wijken Bospolder-Tussendijken en Hillesluis. Dit doen we met derdejaars rechtenstudenten. We hebben er nu 12 in dienst en er komen er in maart nog eens 12 bij. De spreekuren worden op buurthuis-achtige plekken gegeven, plaatsen die mensen al kennen en waarvan ze gewend zijn om gewoon binnen te lopen met een vraag of voor een praatje en een kop koffie. De studenten worden hierin begeleid door twee ervaren Senior Rechtshulp Experts. De ene is advocaat en de ander is jarenlang sociaal raadsvrouw geweest. Iedereen met een probleem kan op vaste tijden naar die spreekuurplaats komen om zijn of haar vraag te stellen. Wij geven hen dan het best mogelijke advies en verwijzen hen eventueel door naar de ”tweede lijn”: één van de betrokken advocatenkantoren. Hiervoor werken we samen met AdvokatenKollektief Rotterdam, Op Zuid Advocaten, Nauta Dutilh en Loyens & Loeff. Deze vier advocatenkantoren zijn daarnaast ook betrokken bij de opleiding van de studenten. De samenwerking met deze partijen is erg prettig omdat we de mensen op een goede manier verder kunnen helpen. Zo is het voor de mensen gemakkelijker om de weg naar een advocaat te vinden. Om de doelgroep goed te helpen en ze te vertellen van ons bestaan werken we samen met wijkpartners zoals WMO-RADAR in Bospolder-Tussendijken, Humanitas in Feijenoord, de wijkagenten, bureau frontlijn en nog een aantal anderen.

We zijn daarnaast bezig met de ontwikkeling van een kennisbank op de lange termijn. Dit moet je zien als een soort formule om rechtshulp makkelijker te maken en willen we beschikbaar stellen aan iedereen die hier interesse in heeft.

We willen graag bijdragen aan een verbetering van het systeem dat er nu is. Dat is voor iedereen beter. De commissie ‘Van der Meer’ maakte in 2017 in opdracht van het ministerie van Justitie het rapport ‘Andere Tijden’; een beoordeling van het systeem van de gefinancierde rechtsbijstand. Onderdeel van de opdracht was dat de voorstellen voor oplossingen niet mochten leiden tot hogere kosten. De conclusie was echter dat er jaarlijks 127 miljoen euro extra uitgetrokken zou moeten om voor een redelijk inkomen voor sociaal advocaten te zorgen. De commissie spreekt dan ook van een “(achteraf gebleken) onmogelijke opdracht”. Onder druk van aangekondigde protesten van sociaal advocaten besliste Minister Sander Dekker om in 2020 en 2021 jaarlijks 30 miljoen euro extra uit te trekken, opdat de tarieven iets omhoog konden. De echte verandering van het stelsel is pas aangekondigd in 2025. Wij hopen met ons idee op de korte termijn een zo goed mogelijke toevoeging te zijn aan de bestaande hulpverlening. Op de lange termijn willen we door middel van de ontwikkeling van onze formule input leveren voor de veranderingen op de langere termijn.

Hoe meet je het succes van SJGR?

We verzamelen veel informatie op basis van de spreekuren die wij houden. Met die informatie kunnen we iets zeggen over bijvoorbeeld wat voor zaken er met name naar voren komen, wat de afhandelingssnelheid is en wat de achtergrond is van de mensen die we helpen. Hoe beter we dat in beeld krijgen, hoe beter we onze studenten kunnen opleiden om nog beter advies te kunnen geven. De tevredenheid van de mensen speelt ook een grote rol. Na afloop van het gesprek proberen we in te schatten hoe goed we de persoon hebben geholpen. We bellen de mensen ook een aantal maanden na het gesprek om nog eens te vragen wat het resultaat van ons advies is geweest. In het algemeen hebben we jaarlijkse beoordelingen om te meten of de afgesproken doelen zijn behaald, waarom wel of niet.

Waar hoop je op qua resultaten?

Met een goed juridisch advies of een doorverwijzing naar een goede advocaat willen we  mensen helpen en ergere problemen voorkomen. We horen van bestaande partijen dat we in een gat springen, juist de juridische kennis ontberen zij vaak. Onze dienstverlening is dus een goede aanvulling op bestaande spreekuren. We worden dan ook met open armen ontvangen, dat is erg fijn. Daarnaast zullen we ons team in maart uitbreiden met 12 nieuwe studenten. Het doel daarmee is dat we op veel meer plekken aanwezig kunnen zijn. De fysieke aanwezigheid is heel belangrijk. Mensen het gevoel kunnen geven dat ze met hun moeilijke brief ergens naartoe kunnen en ook goed geholpen kunnen worden. We merken dat veel juridische hulpverlening niet heel menselijk is. We willen het menselijke terugbrengen. Ik geloof dat dat menselijke onderdeel ervoor zorgt dat mensen ons makkelijker weten te vinden.

Op de lange termijn zou ik het heel tof vinden als wij onze stichting zo goed kunnen ontwikkelen dat het op meerdere plekken in Rotterdam of zelfs in het land kan worden toegepast en uitgerold. Het is de allergrootste wens om het zo goed mogelijk uit te zoeken, op te schrijven en overdraagbaar te maken zodat iedereen er voordeel van kan hebben, en misschien wordt ons idee wel een verbinding in het betere systeem van 2025 Dat is óók het mooie aan ons programma: aan de ene kant help je nú mensen die dat heel erg nodig hebben, en aan de andere kant ontwikkel je een programma dat op de lange termijn nog veel meer mensen kan helpen.